کد مطلب:107054 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:151

[صفحه 712]

(علم وابسته به عمل است پس هر كه دانست عمل كرد. و علم، عمل را ندا می كند، اگر پذیرفت از آن بهره مند می شود، وگرنه علم از روی عمل دوری می كند). مقصود امام (ع) آن است كه علم در وضعی كه مطابق حكمت الهی است با علم قرین است. توضیح مطلب آن است كه خداوند بزرگ برای نفس عاقله دو قوه ی علمی و عملی قرار داده و كمال نفس را نیز وابسته به این دو قوه ی علم و عمل شمرده است، علم تنها موجب كمال نفس نمی شود مگر این كه با عمل توام باشد. عبارت: فمن علم عمل یعنی: هر كس آنچه را كه بر طبق حكمت باید بداند، اگر دانست، سزاوار است كه بر طبق دانسته اش عمل كند، و این خود انگیزه ی عمل شده و لازمه ی وجود آن است. و احتمال دارد كه جمله ی: و العلم یهتف بالعمل...، هتف یعنی ندا كردن، هر چند كه نداكننده دیده نشود، این كلمه را برای آنچه از طلب علم در نظر گرفته شده است، استعار آورده است، از آن رو كه علم با عملی كه درخور آن است، و خواست طبیعی آن است نزدیكی و همبستگی دارد، پس گویا او را فریاد می زند و به همبستگی دعوت می كند تا از آن دو، كمال انسان فراهم آید. و معنی عبارت: فان اجابه و الا ارتحل آن است كه وقتی علم با عمل توام باشد، آنچنان

نیرومند می شود كه گویی از عالم ذهن به عالم حس وارد شده و به صورت فعل و عمل ملموس درآمده و جلوه می كند، مثلا هرگاه انسان به وجود آفریدگار و آنچه از اطاعت او لازم است، علم دارد، و بعد آن را با عبادت خود قرین ساخته، لازمه ی آن عبادت بنده، ادامه ی توجه به پروردگار و به خاطر سپردن یاد اوست به حدی كه هیچگاه از خاطر فراموش نشود. و اما وقتی كه عمل برای خدا را ترك گوید، پس ناگزیر باید سرگرم به غیر خدا شود، و از توجه به او بگسلد، تا آنجا كه این خود باعث فراموشی و غفلت از خدا گردد. كلمه ی: ارتحال (كوچ كردن) را برای از بین رفتن علم استعاره آورده است از آن رو كه چنان نفسی استعداد و صلاحیت علم را ندارد همانند كسی كه از وطنی كه صلاحتی سكونت ندارد، كوچ می كند، و بعضی گفته اند: مقصود از ارتحال بی فایده شدن علم است از باب مجاز نام مقدمه را بر نتیجه اطلاق كرده است، زیرا نتیجه ی ارتحال و كوچ كردن، سود نبردن از جای كوچ است.

صفحه 712.